Onder de Hintertuxgletsjer in het Zillertal

Een opening in de sneeuw, meer was het niet. Een gleuf waar net een mens door paste. Roman Erler ontdekte ze in 2007 toen hij een van de pistes van de Hintertuxgletsjer naar beneden skiede. Het behoeft een speciale manier van denken om bij zo’n vondst prompt te zeggen: ‘oké, ga ik verkennen.’ Gletsjerspleten kunnen namelijk levensgevaarlijk zijn voor elk beetje bergbeklimmer. “Ooit zakte een Nederlander door een spleet op deze gletsjer. Pas twaalf jaar later konden we zijn lichaam bergen”, zegt Roman. En toch mogen we dankbaar zijn dat Roman die vreemde kronkel had. Anders was de mensheid verstoken gebleven van het Natur Eis Palast, een ijspaleis tientallen meters diep onder de gletsjer. En dat had zonde geweest. Want dit complex aan natuurlijke en door de mens gemaakte ijsgrotten is behoorlijk fenomenaal. Maar we lopen vooruit op de feiten.

De Hintertuxgletsjer, aan het uiteinde van het Zillertal, is een van ongeveer 900 gletsjers in Oostenrijk. Sowieso is het een van de meest toegankelijke. Hier heb je geen stijgijzers of ijsbijlen nodig. Een ticket voor de drie opeenvolgende kabelliften, ofte ‘gletsjerbussen’, volstaat. Vanuit het dorpje Hintertux, een kloeke 1500 meter boven zeeniveau, gaat het snel naar 2100, 2660 en ten slotte 3250 meter hoogte. De naam van de laatste halte van de bus, Gefrorene Wand, laat weinig aan de verbeelding over. Onderweg hebben we net genoeg tijd om shorts te wisselen voor lange broeken. In de vallei genoten we nog van een lekker zonnetje, nu plukken we handschoenen uit rugzakken en trekken we onze mutsen ver over de oren.

Op deze hoogte kan je zelfs op de langste dag van het jaar skiën. 365 dagen per jaar zoeven hier mensen op latten naar beneden. De Hintertuxgletsjer is in dat opzicht uniek in Oostenrijk. Enkel in het Zwitserse Zermatt gaan de pistes ook elke dag open. Toch zijn we hier niet om te skiën. Wel klimmen we op het panoramaterras. In de diepte weerkaatst de zon op het dak van het Friesenberghaus, de berghut op 2500 meter hoogte waar we de volgende avond zullen slapen. Vanuit het dal is dat een stevige klim omhoog, maar vanop dit terras lijkt het wel een insectenhuisje. Wolken ver- en onthullen gekante bergpieken zo ver het oog reikt. Perfecte bergen, zoals kinderen die tekenen, met daarbovenop een laagje poedersuiker. De Zillertaler Alpen staan bekend om hun grenzeloze gletsjers.

Gletsjers bewegen continue. IJskappen kunnen afstanden van duizenden meters per jaar afleggen, maar de voortgang van alpiene gletsjers is meestal beperkt tussen één en tweehonderd meter per jaar. De vier kilometer lange Hintertuxgletsjer kruipt voort aan een snelheid tot zestig meter per jaar. Daardoor moeten de skiliften meerdere keren per jaar verplaatst worden, om ervoor te zorgen dat de masten verticaal blijven staan. Het betekent ook dat deze ondergrondse wereld per definitie tijdelijk is. Ervan genieten zolang het kan, is de boodschap.

De expeditieleden huppen over houten plankjes en poeltjes van smeltwater. “We stappen hier zo’n dertig meter onder de skipistes”, zegt Roman. Hij heeft het IJspaleis niet enkel ontdekt, maar baat het ook uit. Op een bepaald moment is een stuk van een gang afgezet met oude ski’s. We piepen over de rand, recht de diepte in. De schacht leidt onze ogen naar een plonsbadje. Diepte: 52 meter. Aan het einde van een andere gang ligt een rubberbootje te dobberen op een ondergrondse gletsjerrivier. De Nederlandse Iceman Wim Hof en andere ijskonijnen komen hier geregeld koukleumen. Of warmdraaien, we willen ervan af. Ook vrijduikers zonder koudwatervrees kunnen terecht in dit water van nul graden.

We houden het liever droog en schepen in op de boot voor een surreële tocht door blauw licht in tinten die we ons nauwelijks kunnen voorstellen. Zitten we tijdens de boottocht nog op ons gemak, dan is het tijdens het suppen bij momenten bibberen op de benen. We kunnen de watertemperatuur moeilijk uit ons hoofd zetten en willen liever niet in deze Siberisch koude rivier belanden. Gelukkig is het bord nogal uit de kluiten gewassen - er passen tot zes mensen tegelijk op - en staat ons gezelschap steviger op de benen. Na nauwelijks enkele minuten is de unieke ervaring achter de rug.

“De lucht in de grot is heel heilzaam. Ik werk hier al vijftig jaar en zie eruit alsof ik veertig ben.” We zitten alweer onder de grond - ditmaal in de Spannagelgrot - en gids Christoph gniffelt om z’n zoveelste dad joke. Je weet wel: het soort flauwe mopje waarom normaal alleen je ouweheer moet schuddebuiken. Maar dat door het ongebreidelde enthousiasme van Christoph enorm aanstekelijk werkt. Ons gemoed heeft in ieder geval een stevige por in de juiste richting gekregen. Even voordien kregen we helmen en gele hesjes - zijn er hier nog ergens auto’s om om te tillen en in brand te steken? - en daalden we langs een stenen trap af in deze onderwereld

De Spannagelgrot - Spannagelhöhle in de lokale lingo - loopt meer dan tien kilometer onder de grond. Meteen het grootste grottenstelsel van de Centrale Alpen. Speleologen trekken hier soms dagen aan een stuk hun bivak op, zoveel valt er nog te ontdekken. Bezoekers zoals wij beperken zich tot de eerste 400 à 500 meter van de grot, maar dat is al spannend genoeg. Z’n grootte is evenwel niet het enige wat de Spannagelgrot uniek maakt. Terwijl het leeuwendeel van de Zillertaler Alpen bestaat uit leisteen, bevinden we ons hier in een marmerader. Christoph wijst naar een lichtbruine veeg die diagonaal over de grotmuur loopt. We voelen eraan - zo zacht dat je er een badkamer mee kan betegelen.

De gids leidt ons doorheen een onderaards labyrint. We wandelen recht door een waterval - dus daarvoor dienen die gele jassen! - en stoten onze hoofden geregeld tegen stalactieten of laaghangende grotplafonds. We krabbelen en scharrelen. In de nauwste passages moeten we onze buik intrekken en vervloeken we dat we die middag zo’n grote portie Gemüsestrudel bestelden. Onderweg vertelt Christoph over de geologie van de grot, de geschiedenis (“ooit gebruikten buurtbewoners de ingang als stort”) en de fauna van de omgeving. Voor dat laatste toont hij schedels gevonden in en rond de grot.

Waarna Christoph zijn zaklamp uitknipt. Geen hand zien we voor onze ogen. Even vragen we ons af wat er zou gebeuren als Christoph in staking zou gaan. Het gele hesje heeft hij al. Dan zitten we hier voor eeuwig en vier dagen vast onder de grond. “Laten we in het donker naar buiten proberen te geraken”, fezelt hij. “Geen paniek, ik ben de beste gids van deze grot. Ik ben er al elke keer uitgeraakt.” Op de tast en lustig graaiend naar elkaars lichaamsdelen klauteren we naar buiten. Qua teambuilding kan het tellen. Iedereen kruipt veilig en goedgezind naar buiten. Met dank aan Christoph en zijn papamopjes.