Gesprek met een gletsjerfotograaf: “Voor mij zit er ijs in paradijs”

Denk je bij een gletsjer aan een maagdelijk witte ijstong die stil en sereen de berg af kronkelt? Dan wordt het tijd om dat beeld wat bij te schaven. Wie goed naar Jeffrey’s foto’s kijkt, ziet een breed kleurenspectrum.

“In Noorwegen fotografeerde ik een gletsjer in prachtige lichtblauwe tinten, terwijl de gletsjers in de Alpen vaak grijziger kleuren. En stil kan je de ijsreuzen niet noemen. De ijsmassa is constant in beweging, je hoort ze dus vaak luidruchtig kraken. Ook een waterval of kabbelend beekje van smeltwater hoort er tegenwoordig helaas bij.”

Tijdens een reis door Noorwegen, in de zomer van 2021, zag Jeffrey voor het eerst een gletsjer van dichtbij. “Van veraf leek het gewoon een witte vlek tegen de bergflank, maar pas toen ik ernaast stond, merkte ik hoe groots en imposant zo’n gletsjer is. Ik stond naast een muur van ijs die drie tot vier meter hoog reikte. Een overweldigende ervaring.”

Enkele maanden later, dit keer in de Alpen, maakten de gletsjers opnieuw een diepe indruk. Tijdens zijn wandelingen kon hij er heel dicht bij komen en met eigen ogen zien hoe slecht ze eraan toe zijn: “Je ziet het ijs voor je ogen smelten. Het smeltwater druppelt niet, het stroomt. Alsof iemand ergens binnenin de kraan open heeft laten staan. Dat aftakelingsproces vind ik enorm confronterend. Voor mij zit er ‘ijs’ in paradijs, want gletsjers zijn onwaarschijnlijk mooi. Ze zijn de kroonjuwelen van het hooggebergte en het zou zonde zijn als ze daadwerkelijk zouden verdwijnen.”

Daarom besloot Jeffrey hun levens- en lijdensweg in beeld te brengen. Als een soort noodkreet van de gletsjers aan onze maatschappij. “Onbekend is onbemind, dus met mijn foto’s wil ik tonen wat gletsjers precies zijn. Ik wil hun schoonheid en complexiteit vastleggen, maar ook aantonen hoe razendsnel ze aftakelen door de klimaatverandering om daarover meer bewustzijn te creëren. Gletsjers worden ook wel ‘het eeuwige ijs’ genoemd, maar in de huidige context kan je stellen dat daar een vervaldatum op staat.”

“De gevolgen van de klimaatopwarming zijn dichterbij dan we denken. De gletsjers op Antarctica en Groenland zijn veel groter, die reuzen beginnen wakker te worden. Maar de gletsjers in de Alpen beslaan een kleinere oppervlakte en reageren daarom veel sneller op temperatuurverschillen. Ongewild zijn ze dé ambassadeurs van de klimaatverandering. Ze ogen majestueus en onnoemelijk sterk, maar tegelijk zijn ze ook fragiel.”

Tijdens een van zijn reizen werd Jeffrey met de neus op de feiten gedrukt. In september 2023 kampeerde hij aan de Aletsch-gletsjer in Zwitserland. “Ik had mijn alpiene slaapzak meegenomen, maar die bleek overbodig, want ’s nachts was het maar liefst twaalf graden.” Op datzelfde moment werd verderop in Zwitserland een reportage opgenomen over twee Belgische glaciologen die metingen uitvoerden op de Rhône-gletsjer. “Ze constateerden dat die op twee weken tijd 70 centimeter afgesmolten was. En het jaar daarvoor was al rampzalig. Daardoor is in Zwitserland in amper drie jaar tijd 12% van het ijsoppervlak weggesmolten.” Dit jaar viel er nochtans veel sneeuw in het hooggebergte, zodat de gletsjers een mooie beschermlaag kregen. “Maar dat heeft pas effect als dat meerdere jaren na elkaar gebeurt – om aan te vullen wat verloren gegaan is.”

De voorbije zomers trok Jeffrey maandenlang door de Alpen, om er zoveel mogelijk gletsjers in beeld te brengen. Met een camper of het openbaar vervoer reist hij van vallei naar vallei. En waar de autoweg stopt, bindt hij zijn wandelschoenen aan om aan de trip bergop te beginnen. “De gletsjers zoeken steeds hogere oorden op en dus tellen mijn wandelingen doorgaans zo’n 1000 hoogtemeters.”

Dat je als gletsjerfotograaf een goede conditie moet hebben, behoeft weinig uitleg. “Mijn creatieve proces begint pas als ik aan een gletsjer aankom, na een wandeling van vier of vijf uur met flink wat hoogtemeters. Ik moet na die inspanning nog fris genoeg zijn om helder te kunnen denken en mooie foto’s te nemen. Doorheen het jaar werk ik daarom aan mijn conditie, zodat ik niet boven aankom met mijn tong op mijn tenen, al gebeurt dat soms wel.” (lacht)

Bij aankomst gaat Jeffrey meteen op zoek naar de juiste hoeken en de beste lichtinval. En na enkele uren fotograferen overnacht hij het liefst op de berg. “Regelmatig verblijf ik in een berghut of kampeer ik bij de gletsjer. Het licht is nu eenmaal het mooist bij zonsopgang en -ondergang.” Als er geen overnachtingsmogelijkheid is, wandelt hij in het donker weer naar het dal. Soms komt hij dan onderweg dieren tegen: “In de duisternis zie ik soms de ogen van een steenbok, koe of marmot schitteren, maar meestal verdwijnen die even snel als ze gekomen zijn.”

Dat het hooggebergte uitdagend is, beseft Jeffrey maar al te goed. “Ik probeer het risico tot een minimum te beperken. Ik zal bijvoorbeeld nooit mijn tent langs een rotswand opzetten, om vallende stenen te vermijden. En ik overnacht niet te dicht langs de oever van een gletsjermeer, want als er een stuk ijs afbreekt, stijgt het wateroppervlak en stroomt er ijswater binnen.”

Ook een goede nachtrust is geen garantie. “Vorige zomer sprong ik midden in de nacht bijna uit mijn slaapzak van de schrik door luide knallen. Het waren grote seracs - brokken ijs, vaak huizenhoog - die afbraken en tientallen meters lager neerkwamen. Ik was meteen klaarwakker.” Ook overdag zag Jeffrey al stukken gletsjer loskomen en te pletter vallen. “Dat geluid bezorgt me telkens kippenvel. Die pure natuurkracht is fascinerend, maar het is vooral erg treurig om er getuige van te zijn.”

Wanneer hij aan locals vertelt dat hij gletsjers fotografeert, krijgt hij meestal te horen dat hij snel moet zijn. “Ik vraag me af of de volgende generaties nog zullen kunnen genieten van die natuurpracht. Enerzijds wil ik vandaag de realiteit tonen, anderzijds creëer ik een nalatenschap voor wanneer de gletsjers er niet meer zullen zijn. Met mijn werk breng ik een ode aan de gletsjers - voor nu, voor later en vooral: voor het te laat is.”

•    Kleed je in laagjes. “Een gletsjer ligt hoog, dus de temperatuur is er lager. Bovendien creëert een gletsjer zijn eigen koudere microklimaat. Ik neem altijd mijn fleece, donsjasje en winddichte jas mee om de koude en de kille gletsjerbries te weren. Kies voor lichtgewicht kleding, want je moet natuurlijk alles zelf de berg op dragen.”

•    Hoge wandelschoenen met rubberen beschermrand aan de tip: “Voor voldoende ondersteuning en bescherming om in rotsachtig gebied te wandelen en klauteren.”

•    Voeding en snacks: “Van wandelen krijg je honger. Tijdens een hike leef ik op energierepen en gevriesdroogde maaltijden die ik met mijn jetboil opwarm.”

•    Lichtgewicht tent: “Ik gebruik de Hubba Nx, een vrijstaande tent waarmee je ook op rotsachtig terrein kan kamperen zonder haringen te gebruiken.”

•    Hoofdlamp: “Om na zonsondergang terug naar beneden te wandelen.”

•    Slaapzak: “Ik kies doorgaans voor een donzen slaapzak met comforttemperatuur rond het vriespunt. Voor de echte vriesnachten heb ik een alpiene slaapzak. Ik gebruik een thermoliner voor extra warmte of als lakenzak in de berghut.”

•    Slaapmat: “Eentje die goed isoleert zodat de koude van de grond niet wordt doorgegeven aan mijn lichaam.”

•    Wandelstokken: “Voor extra steun en stabiliteit tijdens de hike.”  

•    Drinkflessen en een waterfilter: “Om aan een bergrivier mijn watervoorraad bij te vullen.”